شبکههای اجتماعی مثل یک معرف یا تبلیغاتچی برای راهاندازی کسب و کارهای نوپا عمل میکنند، به خاطر همین است که همه جا حرف از قدرت تأثیرگذاری آنها میزنند.
شما ممکن است از واتساپ برای ارتباط با دوستان دانشگاهی، تلگرام و اینستاگرام برای به اشتراکگذاری صحنههای خندهدار و از لینکدین برای ارتباط با متخصصان حرفهی خود استفاده کنید. اما استفاده از این شبکههای اجتماعی برای راهاندازی و رشد کسبوکار خود را چطور توضیح میدهید؟ آیا باید در همهی شبکههای اجتماعی یکسان عمل کنید؟ موارد مشابهی را پست کنید؟ در همهی شبکههای اجتماعی عضو باشید؟ به طور خلاصه، کسبوکار شما باید در چه شبکههای اجتماعی حضور فعال داشته باشد؟
اگر کسب و کاری دارید که به تازگی راهاندازی شده یا قرار است به زودی آن را وارد بازار تجاری کنید، این مقاله برای شما نوشتهشده تا با معرفی نقش هر کدام از شبکههای اجتماعی محبوب در ایران، بهترین مورد را برای کمک به راهاندازی کسبوکار خود انتخاب کنید.

محبوبترین شبکههای اجتماعی در ایران
اگرچه آمار روشنی از تعداد کاربران ایرانی در فضای مجازی وجود ندارد، اما مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ISPA) با تحقیقات خود در سال 1401 نشان داد که حدود 78 درصد از مردم ایران حداقل از یک رسانه اجتماعی استفاده میکنند (منبع: سایت ایسپا).
برخی از رسانههای اجتماعی محبوب جهانی مانند فیسبوک، توییتر، یوتیوب و تلگرام در ایران فیلتر شدهاند. با این حال، کاربران ایرانی رسانههای اجتماعی از طریق فیلترشکن ها (VPN) و سرویسهای مختلف پروکسی به آنها دسترسی دارند. بر اساس آخرین آمارها، 71 درصد مردم ایران از واتساپ، 49 درصد از اینستاگرام و 31 درصد از تلگرام استفاده میکنند.
چهرههای معروف شبکههای اجتماعی بیشتر سیاسی، هنری، فرهنگی، سبک زندگی (Life Style) و ورزشی هستند. کاربران ایرانی رسانههای اجتماعی مانند هر کاربر آنلاین دیگری، از رسانههای اجتماعی برای اهدافی مانند راهاندازی و رونق کسبوکار، سرگرمی، فعالیتهای سیاسی و فرهنگی استفاده میکنند که در ادامه به موضوع نقش و اهمیت شبکههای اجتماعی در راهاندازی کسب و کارهای آنلاین در ایران میپردازیم.
نقش شبکههای اجتماعی برای راهاندازی کسب و کارهای آنلاین در ایران
بر اساس آخرین نظرسنجی که statcounter در سال 2022 از مردم ایران گرفته است مشخص شده که میزان استفادهی ایرانیان از 6 شبکه اجتماعی شناختهشده در جهان مطابق تصویر زیر است که البته کمی با نتایج نظرسنجی داخلی تفاوت دارد!

البته جای تعجب است که اسمی از واتساپ به میان نیاورده در صورتی که بر اساس آمار داخلی 71 درصد از ایرانیان بالای 18 سال از واتساپ استفاده میکنند (منبع: سایت ایسپا).
به هر حال، میدانید که رسانههای اجتماعی برای تجارت ضروری هستند. اما، کسبوکار شما باید از کدام رسانه اجتماعی استفاده کند؟ با وجود دهها مورد، بیایید برخی از پرکاربردترین آنها را بررسی کنیم و ببینیم چگونه میتوانید از آنها برای راهاندازی کسبوکار آنلاین استفاده کنید.
1.واتساپ (WhatsApp) برای تجارت
استفاده خلاقانه از واتساپ برای تجارت به مردم کمک میکند تا به عنوان یک پلتفرم، کسب و کارهای جدیدی راهاندازی کنند و برخی از آن برای رشد کسبوکار خود به شیوهای مقرون به صرفه بهره میبرند. بیایید به روشهای استفاده خلاقانه از WhatsApp نگاه کنیم که ممکن است ایدههای خوبی برای کسبوکار شما بدهد.
- دریافت سفارش از مشتری با واتساپ
در بمبئی کسب و کاری وجود دارد با برند Russsh که از واتساپ به عنوان یک پلتفرم رزرو و ثبت سفارش مشتری استفاده میکند. مشتری با استفاده از واتساپ میتواند کیک،گل و هر نوع سفارشی که لازم دارد را ثبت و در کوتاهترین زمان ممکن آن را دریافت کند.
- سفارش غذا با استفاده از واتساپ
امروزه، بسیاری از رستورانهای محلی به مشتریان خود گزینهای برای سفارش غذا با استفاده از واتساپ ارائه میدهند. مشتریان میتوانند هر غذایی که دوست دارند را از طریق واتساپ ثبت سفارش کنند.
- مشاوره پزشکی
اخیراً پزشکان خانواده شروع به ارائه مشاوره در واتساپ کردهاند. البته این روش نمیتواند جایگزین ویزیت حضوری شود، اما با استفاده از آن همیشه میتوانید به پزشک خود پیام ارسال کنید و سوالات رایج پزشکی خود را در میان بگذارید. جدای از این، بعضی از داروخانهها و فروشگاههای تجهیزات پزشکی با دریافت عکس از نسخهی پزشک شما، دارو را برایتان ارسال میکنند.
- ارائه خدمات دولتی و خصوصی
استفاده از واتساپ برای ارائهی بهتر خدمات دولتی یکی از کاربردهای خوب این پیامرسان است. به عنوان نمونه، پلیس دهلی یک شماره تماس اختصاصی با واتساپ راهاندازی کرده است (مثل شماره 110 با این تفاوت که از طریق آن میشود برای پلیس پیام متنی، صوتی و تصویری فرستاد)؛ به طوری که در روز راهاندازی، بیش از 23000 پیام و شکایت از طریق این شبکهی اجتماعی دریافت کردند. مثال دیگر مربوط میشود به یک شرکت حملونقل جادهای با برند GSRTC که خدمات مرتبط با اتوبوس ولوو را از طریق واتساپ ارائه میدهد. این شبکه اجتماعی برای ثبت شکایات و پیشنهادها مسافران اتوبوس ولوو و اطلاعات مربوط به اتوبوسها در دسترس است.

- اینستاگرام (Instagram) برای تجارت
اینستاگرام، یک شبکه اجتماعی اشتراکگذاری عکس و ویدیو متعلق به فیسبوک و اولین شبکه اجتماعی محبوب در ایران است، به ویژه در میان جمعیت جوانتر.
حتی اگر عکسها و ویدیوهای به اشتراکگذاشتهشده در اینستاگرام را کپشن نویسی (توضیحات ویدئو یا عکس) کنید، این تصویر است که کاربران را به سمت خود میکشاند و آنها را وادار به خواندن توضیحات میکند.
برندهای بصری مانند رستورانها، هتلها و برندهای مسافرتی، برندهای مد و پوشاک، برندهای مواد غذایی، برندهای هنری و طراحی و مواردی از این دست، قطعاً باید در اینستاگرام حضور داشته باشند. محصولات آنها با جذابیت بصری افراد را جذب میکند.
حتی برندهای بدون محصول فیزیکی – مانند یک شرکت مشاوره یا خدمات فناوری – میتوانند با مشتریان در اینستاگرام ارتباط برقرار کنند.

بر اساس تحقیقات انجامشده، سهم بسیار زیادی از خریدهای آنلاین در ایران از طریق اپلیکیشن پیامرسان و شبکههای اجتماعی به ویژه اینستاگرام و تلگرام است. یکی از نکات مهم در مورد این خبر این است که اینستاگرام به زنان و مردان ایرانی که ممکن است به دلایل مختلف قادر نباشند بیرون از خانه کار نکنند، این فرصت را میدهد تا کسبوکار خود را راهاندازی کنند.
لذا، اینستاگرام مکانی عالی برای این است که:
- فرهنگ شرکت و اعضای تیم خود را نشان دهید.
- نمایش عکسها و فیلمها از رویدادهایی که شرکت شما در آنها حضور دارد.
- نقلقولهای الهامبخش را به اشتراک بگذارید.
- ارسال مجدد محتوا از کاربران برای شکلگیری روابط و نشان دادن حس متقابل به یکدیگر.
- تلگرام (Telegram) برای تجارت
بسیاری از کسبوکارها از تلگرام برای گفتگو با اعضای تیم خود استفاده میکنند که با وجود دورکاری در طول همهگیری کرونا این کار منطقی به نظر میرسد. با وجود فیلتر بودن تلگرام در ایران، طبق آمار منتشرشده توسط سایت ایسپا (مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران) 31 در صد از ایرانیان بالای 18 سال از تلگرام استفاده میکنند، لذا توجه داشته باشید که تلگرام مزیتهای زیر را برای کسب و کارها فراهم کرده است:
- حریم خصوصی
حریم خصوصی برای مشتریان اهمیت زیادی دارد و آنها ترجیح میدهند اطلاعات شخصی خود را از طریق یک برنامه پیامرسان ایمن ارسال کنند. ممکن است در حال حاضر یک مورد ضروری و حساس نباشد، اما تلگرام را به یک رسانه اجتماعی ضروری در آینده تبدیل خواهد کرد.
- گروههای تلگرام
ویژگیهای گروه تلگرام نیز برای کسبوکار شما بسیار جالب است. میتوانید گروهها و سوپر گروههایی ایجاد کنید که به شما امکان میدهد با 200 تا 5000 عضو تعامل داشته باشید. این یک راه آسان برای حفظ ارتباط با مشتریان است.
- کانالهای تلگرام
با ایجاد یک کانال در تلگرام، کاربران آن میتوانند با عضویت در این کانال پیامهای شما را دریافت کنند. در این کانالها تعداد نامحدودی عضو وجود دارند که خودشان قادر به تعامل و ارسال پیام نیستند، اما شما میتوانید از آن برای بهروز نگهداشتن مشتریان خود در مورد آخرین اطلاعات، خدمات و غیره استفاده کنید.

- تلگرام برای پشتیبانی مشتری و فروش
اغلب اوقات، مشتریانی که با شما تماس میگیرند در مورد محصول یا خدمات شما سوالی دارند. شما میتوانید به سادگی با ارسال یک پیام به این سؤالات پاسخ دهید یا از یکی از این ویژگیهای جالب زیر برای ارائه پشتیبانی بیشتر استفاده کنید:
- تماس تصویری: میتوانید یک تماس تصویری در تلگرام با حداکثر 1000 بیننده شروع کنید. به این ترتیب با این کار پشتیبانی زنده را در طول مکالمات شخصی ارائه میدهید یا به یکباره به گروهی از مشتریان مطلبی را اطلاعرسانی میکند.
- اشتراکگذاری صفحه: زمانی که تماس ویدیویی شما نیاز به پشتیبانی بصری دارد، میتوانید صفحه (page) خود را در عرض چند ثانیه به اشتراک بگذارید.
- به اشتراکگذاری اسناد: میتوانید اسناد تا 2 گیگابایت را در گروهها و مکالمات شخصی به اشتراک بگذارید. زمانی که مجبور به مبادله فایل، به عنوان مثال، راهنماها یا فرم ها هستید، این کار مفید است.
- ایجاد کانال: میتوانید کانالهایی برای اشتراکگذاری کدهای تخفیف یا بهروزرسانیها با مشتریان خود ایجاد کنید.
- پیامهای صوتی: مدیران کانالها و گروههای عمومی میتوانند چت صوتی را برای میلیونها شنونده زنده میزبانی کنند. این یک راه عالی برای الهام بخشیدن به مشتریان شما با انتشار محصولات یا تبلیغات است.

- یوتیوب (YouTube) برای تجارت
یوتیوب در واقع پرکاربردترین شبکه اجتماعی در ایالات متحده است که 73 درصد بزرگسالان از آن استفاده میکنند. در ایران به دلیل فیلتر بودن آن، محبوبترین شبکه اجتماعی نیست اما از تأثیرگذاری آن چیزی کم نمیشود.
شما وقتی دنبال چیزی از طریق گوگل هستید، اگر ویدئوی مرتبطی در این رابطه در یوتیوب وجود داشته باشد، آن ویدئو جزء اولین نتایج گوگل نشان داده میشود. اهمیت ویدئوهای یوتیوب و گرفتن رتبههای اول در صفحهی نتایج جستجوی گوگل باعث میشود که تمام کسب و کارهای آنلاین برای راهاندازی و رونق خود چندین ویدئو با نام تجاری خود تولید و در یوتیوب منتشر کنند.
بنابراین، شما میتوانید در یوتیوب کارهای زیر را انجام دهید:
- محتوای وبلاگ را به صورت تصویری به اشتراک بگذارید.
- پیامی پر احساس برای مخاطبانتان تولید کنید که حس شما به قلبشان منتقل شود.
- ویدیوهای آموزشی برای محصولات خود تولید کنید.
- ویدئوی شما در نتایج جستجو برای افرادی که کلمههای مرتبط با آن را در گوگل و یوتیوب جستجو میکنند قرار بگیرید.
- ویدیوهای یوتیوب را در پستهای وبلاگ خود قرار دهید تا کاربران را در ارتباط با خود نگهدارید.

- توییتر (twitter) برای تجارت
در ظاهر ممکن است توییتر برای کسب و کارها چندان مهم به نظر نرسد، اما قبل از اینکه آن را برای تجارت خود رد کنید، این را در نظر بگیرید که طبق نظرسنجی Muck Rack (روزنامهنگار و کارشناس روابط عمومی)، 70 درصد از روزنامهنگاران توییتر را یک رسانه اجتماعی ارزشمند میدانند و 27 درصد از روزنامهنگاران توییتر را منبع اصلی خبری خود اعلام کردهاند.
البته، توییتر فقط یک رسانه اجتماعی برای خبرنگاران سنتی نیست، بلکه اینفلوئنسرها و وبلاگ نویسان نیز از توییتر استفاده میکنند. برخلاف فیسبوک، که نمیتوانید از صفحه کسبوکار خود به فردی پیام دهید، مگر اینکه ابتدا با شما تماس گرفته باشد، در توییتر میتوانید مستقیماً از طریق پیامرسانی مستقیم با کاربران توییتر ارتباط برقرار کنید. این امر توییتر را به ابزاری قدرتمند برای ارتباط با اینفلوئنسرهایی تبدیل میکند که ممکن است برند شما را در اخبار، وبلاگها، تلویزیون و فیدهای توییتر پوشش دهند و برند شما را با دنبالکنندگانشان به اشتراک بگذارند.
بر اساس آخرین آمار، حدود 2 میلیون کاربر ایرانی توییتر وجود دارند که سالانه حدود پانصد میلیون توییت، دویست میلیون ریتوییت و 1.5 میلیارد لایک علیرغم مسدود شدن این پلتفرم انجام میدهند.

- لینکدین (LinkedIn) برای تجارت
لینکدین یک شبکه اجتماعی برای حرفه ایهاست تا از طریق آن با همکاران، هم صنفیهای خود و حتی مشتریان در ارتباط باشند.
صاحبان مشاغل باید حتماً با یک صفحه شخصی در لینکدین حضور داشته باشند مخصوصاً اگر دارای تجارت B2B هستید، منطقی است که در آن فعالیت کنید. لینکدین در گزارشی نشان داده که 80 درصد از ارتباطات بازاریابی B2B در بستر رسانههای اجتماعی از طریق لینکدین صورت گرفته است. در مجموع، لینکدین برای ایجاد ارتباطات حرفهای جدید، به ویژه در سراسر جهان ضروری است.

کلام آخر
ما در اینجا به تعدادی از کانالهای رسانههای اجتماعی اشارهکردهایم. مهم است که به خاطر داشته باشید موفقیت رسانههای اجتماعی بر اساس مشارکت فعال است. فقط پیامهای برند را پست نکنید. در مورد محتوای کاربر نظر دهید و به اشتراک بگذارید، به نظراتی که افراد در صفحه شما ارسال میکنند پاسخ دهید و به کانالها به عنوان راهی برای ایجاد روابط نگاه کنید.
با در نظر گرفتن همه این موارد، پلتفرم های رسانههای اجتماعی در ایران یکی از بزرگترین ابزارهایی هستند که شرکتها و کسب و کارها میتوانند برای نشان دادن اصالت و همچنین شفافیت از آن استفاده کنند. این پلتفرمها انتخابهای شگفتانگیزی برای اولین رکن بازاریابی رسانههای اجتماعی در ایران هستند تا روابط دوستانهتری با مصرفکنندگان ایجاد کنید و کسب و کار خود را راه اندازی نمایید.